10. новембар 2010.

Србе у Македонији муче исти проблеми са којима се суочавају сви грађани - незапосленост и беспарица, но имају и додатних проблема повезаних са њиховим културним и националним идентитетом.

Двадесетседмогодишњи професор књиижевности Милутин Станчић је типичен пример нове генерације младих српских интелектуалаца у Македонији - образован, елоквентан и аполитичан. Чиста супротност српским политичарима из прошлости. Једини недостатак му је што је незапослен, а то га поново повезује са политичком неутралношћу.

„Дипломирао сам македонску књижевност и српски јазик, али немам могућности да радим то зашта сам се образовао. Посао чекам већ седам-осам година, радио сам у МРТВ, у редакцији на српском језику, али из политичких разлога отуда сам избачен јер нисам члан ни једне странке, а не могу да радим ни у школама са наставом на српском језику, нити на катедри за српски језик на факултету. Мислам да нисам погодан за овај систем и за актуелне релације које завршувају партијским комбинаторикама", вели овај млади човек.

Да се успостави линк

Станчић је председник Културно-информативног центра Срба у Македонији „Спона", који издаје часопис „Слово", има једини интернет-портал Срба у Македонији , преко којег се организују и наступи уметника из Србије, а од летос и едукација деце на српском јазику у Македонији.

„Трудимо се да успоставимо линк према српској заједници зато што су људи разочарани политичким партијама и злупотребама на националном нивоу. „Спона" постоји од 2005. године и трудимо се да нађемо прави модел да се задовољи образовање, заштита историјског и културног националног идентитета и очување матерњег јазика – то су највећи проблеми Срба у Македонији. Настојимо и да нађемо мост за сарадњу између македонског и српског народа, пре свега у културној сфери", каже Станчић.

У Македонији, према последњем попису, живи 35.000 Срба, а највише су сконцентрисани у Скопљу, селима на Скопској Црнј гори и кумановским селима према граници са Србијом. Срби у Македонији су доминантно становништво у две општине - Чучер Сандево и Старо Нагоричане. Имају и посланика у македонском парламенту.

Да ли је то довољно за ову заједницу да рачуна да располаже са својим мањинским правима, загарантованих Уставом? Кажу, генерално не.

„Кључни проблеми су нам створени у најзаначајнијим областима, а то су образовање, заштита историјског и културног националног идентитета и очувања матерњег језика. Прошли смо трновит пут и сада смо вратили српски језик у школу у Кучевишту, формирали смо редакцију емисије „Видик" на МРТВ и постепено улазимо у активности у културној сфери, иако је то, пре распада Југославије, постојало деценијама", каже Дејан Кошутић делегат Срба из Македоније у Скупштини српске дијаспоре и Срба у региону.

Међутим, и ту, у стеченим правима, посебно у обрзовању, сада постоје проблеми.

„Само због евроинтеграцијских процеса Македонија је то формално задовољила. Постоји законска основа, али нема уџбеника на српском језику, или за део има, за део не. Знам да директори и наставници муку муче како да изведу наставу на српском јазику из било које области, а то је проблем који траје годинама", каже Станчић.

Незапосленост и локални развој – највећи проблеми

За Србе, посебно у општинама са доминатним становништвом, највећи егзистенцијални проблем је запошљавање и локални развој.

„Те су општине стално маргинализоване. Сада се нешто припрема са европским фондовима, али и ту општине саме треба да привуку паре. Иначе, незнамо како ће покренути развој, јер ни једна влада досада, у ових 15-20 година, не може да се похвали, или да каже да је направила нешто за општине Чучер Сандево и Старо Нагоричане", каже Кошутић и додаје да у њима, ипак,, постоје могућности за развој аграра, сеоског туризма, мале привреде, а као граничне општине имају и могућности прекограничне сарадње.

Генерално, Срби нису задовољни ни тиме како им држава чува споменике, као ни од неговања верских права. Као пример њихове културне и националне маргинализације наводе пројекат „Скопје 2014".

„Не знам, можда ће нас једног дана информисати за споменик цара Душана или бар да је на Каменом мосту постављена нека ознака да је то мост који је изградио цар Душан, или да је у тврђави Кале крунисан цар Душан. И то не кошта много, а допринело би српској заједници у Македонији у очувању њеног националног и културног идентитета", објашњава Кошутић.

Изворни текст на македонском језику

Македонија | 09.11.2010

Србите во Македонија меѓу желбите и реалноста

Србите во Македонија ги мачат истите проблеми со кои се судираат сите граѓани - невработеност и беспарица, но имаат и дополнителни проблеми што се поврзани со нивниот културен и национален идентитет.

Дваесет и седумгодишниот професор по книжевност Милутин Станчиќ е типичен пример на новата генерација млади српски интелектуалци во Македонија - образуван, елоквентен и аполитичен.Чиста спротивност на српските политичари од минатото. Единствен недостаток му е што е невработен, а тоа повторно го поврзува со својата политичка неутралност:

„Имам завршено македонска книжевност и српски јазик и немам можност да го работам тоа за што завршив. Работа чекам веќе седум-осум години, работев во МРТВ, во редакцијата на српски јазик, но од политички причини оттаму бев избркан затоа што не сум член на ниту една партија, а не можам да работам ниту во училиштата со настава на српски јазик, ниту на катедрата за српски јазик на факултетот. Мислам дека не сум погоден за овој систем и за актуелните релации што завршуваат со партиски комбинаторики", вели овој млад човек.

Да се воспостави линк

Станчиќ е претседател на културно-информативниот центар на Србите во Македонија „Спона", што го издава списанието „Слово", го има единствениот интернет-портал на Србите во Македонија , преку кој се организираат и настапи на уметници од Србија, а од летово организира и едукација на деца на српски јазик во Македонија.

„Се трудиме да го воспоставиме линкот кон српската заедница затоа што луѓето се разочарани од политичките партии и злупотребата на национало ниво. „Спона" постои од 2005 година и се трудиме да најдеме вистински модел да се задоволи етничката српска заедница, но и да најдеме мост за соработка меѓу македонскиот и српскиот народ, пред се' во културната сфера", вели Станчиќ.

Во Македонија, според последниот попис, живеат 35.000 Срби, а најмногу се концентирани во Скопје, селата на Скопска Црна Гора и кумановските села кон границата со Србија. Србите во Македонија се доминантно население во две општини - Чучер Сандево и Старо Нагоричане. Имаат и пратеник во македонскиот парламент.

Дали е тоа доволно за оваа заедница да смета дека располага со своите малцински права, загарантирани со Уставот? Велат, генерално не.

„Клучните проблеми ни' се создадоа во областите кои ни' се најзначајни, а тоа се образованието, заштита на историскиот и културниот национален идентитет и зачувување на мајчиниот јазик. Го минавме трновитиот пат и сега го вративме српскиот јзик во училиштето во Кучевиште, ја формиравме редакцијата на емисијата „Видик" на МРТВ и постепено навлегуваме во активностите во културната сфера, иако тоа, до пред распадот на Југославија, постоеше со децении", вели Дејан Кошутиќ делегат на Србите од Македонија во Собранието на српската дијаспора и Србите во регионот.

Но, и тука, во стекнатите права, посебно во образованието, сега има проблеми.

„Само заради евроинтеграциските процеси Македонија тоа формално го задоволува. Постои законска основа, но нема учебници на српски јазик, или за дел има, за дел не. Знам дека директорите и наставниците мака мачат како да изведат настава на српски јазик од која било област, а тоа е проблем што трае со години", вели Станчиќ.

Невработеноста и локалниот развој - најголеми проблеми

За Србите, посебно во двете општини со доминатно население, најголем егзистенцијален проблем е вработувањето и локалниот развој.

„Тие општини се постојано маргинализирани. Сега нешто се подготвува со европските фондови, но и тука општините сами треба да привлечат пари. Инаку, не знаме како ќе го покренат развојот, бидејќи ниту една влада досега, во овие 15-20 години, не може да се пофали, или да каже дека направила нешто за општините Чучер Сандево и Старо Нагоричане", вели Кошутиќ кој дополнува дека во нив, сепак, има можности за развој на аграрот, селскиот туризам, мало стопанство, а како гранични општини имаат и можности за прекугранична соработка.

Србите, генерално, не се задоволни ниту од тоа како државата им ги чува спомениците, како и од негувањето на верските права. Како пример, за нивната културна и национална маргинализација тие го наведуваат проектот „Скопје 2014".

„Не знам, можеби некој ден ќе бидеме информирани за споменик на цар Душан или барем на Камениот мост да постават некоја табла дека е тоа мостот што го изградил цар Душан, или дека на Калето е крунисан цар Душан. И тоа нема да чини многу пари, а ќе биде придонес за српската заедница во Македонија во зачувувањето на нејзиниот национален и културен идентитет", објаснува Кошутиќ.